درباره آیه ان یکاد و چشم زخم
نمی توان آیه 51 سوره القلم را تاییدی بر چشم زخم دانست.چشم زخم اگر صحت داشته باشد با عین انجام میشود نه با بصر و بصیرت. مثلا أنهم يكادون يصيبونك بالعين نیست.
از طرف دیگر آیات قبل که به رسول الله دستور میدهند که مثل حضرت یونس (صاحب الحوت) نباشد چه ربطی به چشم زخم دارند؟آیا چشم زخم باعث شده بود که حضرت یونس از قوم خود بگریزد یا نفهمی و کج فهمی قومش او را عصبانی کرده بود؟در اوایل سوره قلم میفرماید: فستبصر و یبصرون بایکم المفتون. این کار یعنی تشخیص مفتون بودن یا نبودن با چشم نیست با درک و فهم است.در انتهای سوره نیز با بصیرت روبرو هستیم.این جمله آخری دقیق نیست باید گفته شود در انتهای سوره با "ابصار" روبرو هستیم.در هر دو قسمت با تحلیل درست حاصل از دیدن روبرو هستیم.تفاوت در این است که در اوایل سوره با تداوم آن و در اواخر با رخداد لحظه ای آن روبروییم.تداوم یک صفت مهم و شاخص برای موصوف است.
"بصر" واحد و ریشه و ابزار بصیرت است.کسی در یک لحظه ممکن است درک درستی داشته باشد ولی در لحظات بعد و یا حتی تمام عمرش دیگر درک و تحلیل درستی نداشته باشد.
راه ساده برای برداشت از این آیه و مشابهت آن با مفهوم چشم زخم موجود در میان مردم مجال دقت را از بسیاری ربوده است. اتصال آیات در این سوره هنگام برداشت از این آیه آنطور که سزاوار است رعایت نشده است.
کافرین گنده دماغ با مال و منال دنیوی بسیار خود و با اعتماد بنفس ظالمانه خویش که مانع خیر میشوند و دیگران را تحقیر میکنند بدنبال سوء استفاده از اخلاق نیکوی رسول الله بوده اند.دنبال سست کردن اراده ایشان بوده اند.این کافرین آنچنان اعتماد بنفس دارند که گویی از غیب خبردارند...
(ام عند هم الغیب فهم یکتبون)
این کافرین یا بتدریج (استدراج) مجازات خواهند شد یا مانند اصحاب باغ به فوریت مجازات میشوند.در هر حال نباید تحت تاثیر جو سازی های آنها قرار گرفت و در مقابل آنها اراده خود را متزلزل نمود.نباید با آنها با نرمش برخورد کرد.
کاملا ممکن است در اوایل بعثت زمانی بوده باشد که رسول الله برای حفظ شدن آیات و یا جلب نظر افراد بیشتر آن آیات را مکررا بیان میکرده اند و این عمل ایشان باعث شده بوده است که افراد کج اندیش و مغرض او را دیوانه بخوانند. کاملا ممکن بوده است در لحظه ای غرق و شیفته آیات باشد و گفته کافرین در اینکه او دیوانه است (بمعنی شیفته و مجنون آیات مانند غرق شدن افراد بسیار علاقه مند به کارشان)درست باشد.اما این لحظه ای بیش نبوده است.همانطورکه حضرت یونس در یک لحظه ای عصبانی شده و قوم خود را ترک کرد.
بصیرت لحظه ای افراد کوتاه فکر نباید باور رسول الله بشود.ایشان بجهت اخلاق بسیار خوب خود (انک لعلی خلق عظیم - سوره قلم آیه 4) نظر دیگران را از ابتدا رد نمی کرده اند بلکه میخواسته اند پس از بررسی بیشتر به آنها پاسخ رد بدهندحتی ممکن بوده است که حرف و نظر آنها را بپذیرند.ممکن بوده است حتی در یک فاصله زمانی کوچک بصیرت و نظر مشرکین مبنی بر اینکه تو دیوانه شده ای را در دل خود بپذیرد با خود بگوید نکند واقعا من دیوانه شده ام.
این بصیرت کوتاه کافرین ممکن بوده است که او را بلغزاند و مانند حضرت یونس (صاحب الحوت) که تحمل افکار قوم خود را نداشت ایشان هم در مقابل بصیرت لحظه ای آنها تحمل خود را از دست بدهدو در این نظر با آنها همراهی و مداهنه کند.ولی اشاره آمده باشد که حفظ آیات با نوشتن ممکن است دستور بده آنها را بنویسند و زیاد هم خود را در زحمت نیانداز اگر کسی گوش شنوا داشته باشد آیات را درک میکند و ایمان میآورد.این سوره با قسم بر قلم و با اشاره آیاتی دیگر از همین سوره بطور ضمنی براین مطلب نوشتن گواه است.
تو دیوانه نشده ای(ما انت بنعمه ربک بمجنون).شیفته شدن بیش از اندازه در لحظه ای نمی تواند نشانه دیوانگی باشد.آنها دوست دارند تو با آنها مداهنه و سازش کنی. این قرآن ذکر است و برای تذکر آسان شده است عقل و قلب تسلیم براحتی آن را درک میکنند تکرار زیاد و زحمت بسیار از طرف گوینده و شنونده لازم نیست.ازتکذیب آن توسط کافرین نگران مباش آنها مغرض هستند و خودشان پاکی قلب و عقلشان را از دست داده و مفتون دنیا شده اند.(فستبصر و یبصرون بایکم المفتون).
...و ارتباط آیات سوره به زیبایی نمایان میشود.
یک نمونه زیبا از ارتباط و همخوانی آیات این سوره را میتوان در همخوانی آیات اوایل سوره :
إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ كَمَا بَلَوْنَا أَصحَْابَ الجَْنَّةِ إِذْ أَقْسَمُواْ لَيَصْرِمُنهََّا مُصْبِحِينَ(17)
وَ لَا يَسْتَثْنُونَ(18)
با این مفهوم در آیات اواخر سوره دید که در آنها کافرین مجنون دانستن رسول الله را در لحظات استثنایی به کل وجود شریف ایشان در تمام لحظات سرایت میدهند.میخواهند بگویند او کلا دیوانه است.استثنا نکردند لحظاتی را که ایشان با شیفتگی کامل آیات را تلاوت میکرده اند.
مفهوم استثنا قائل شدن یک وجه ارتباط است.وجه ارتباط دیگر سرعت این ابتلاء است.یک شب یا یک لحظه در مقایسه با سالها و عمر یک فرد.لحظه عصبانی شدن حضرت یونس در مقایسه با عمر شریف ایشان پس از این لحظه استثنایی...
اصلا مفهوم استثنا فقط در همین سوره قلم آمده است.